De samenleving wordt steeds meer geconfronteerd met de invloed van algoritmes en AI. AI-geletterdheid is essentieel voor het versterken van maatschappelijke weerbaarheid in de omgang met algoritmes en AI.
Ontwikkelaars van AI-systemen en organisaties die gebruikmaken van AI-systemen moeten vanaf 2 februari 2025 zorgen dat hun werknemers ‘AI-geletterd’ zijn. Dat betekent dat mensen die binnen of namens de organisatie AI-systemen gebruiken, voldoende kennis, vaardigheden en begrip moeten hebben om AI op een verantwoorde manier in te zetten. Zowel op technisch als op praktisch, sociaal en ethisch gebied. Dat staat in de AI-verordening.
Als coördinerend AI- en algoritmetoezichthouder helpt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) organisaties met dit document op weg.
Belang van AI-geletterdheid
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) benadrukt dat AI-geletterdheid strategisch en langdurig moet worden aangepakt om menselijke regie over AI-systemen te waarborgen. AI-geletterdheid omvat kennis over de werking, risico’s en kansen van AI, maar niet iedereen hoeft hetzelfde kennisniveau te hebben. Beleidsmakers en toezichthouders moeten een hoog kennisniveau hebben, terwijl burgers en consumenten basiskennis nodig hebben, vooral bij AI-gestuurde besluitvorming.
Vanaf 2 februari 2025 moeten aanbieders en verantwoordelijken van AI-systemen zorgen voor voldoende AI-geletterdheid binnen hun organisatie. Dit helpt bij verantwoord gebruik van AI en risicobeheersing.
Waarom AI-geletterdheid essentieel is
AI beïnvloedt diverse aspecten van de samenleving, waaronder werk, onderwijs en consumentengedrag. AI-geletterdheid:
- Versterkt maatschappelijke weerbaarheid tegen algoritmes en AI.
- Stelt burgers in staat kritisch en met vertrouwen AI-toepassingen te beoordelen.
- Ondersteunt organisaties bij de verantwoorde inzet van AI.
- Helpt beleidsmakers en politici bij het maken van strategische beslissingen.
Een structurele en contextafhankelijke aanpak is vereist. Organisaties die AI ontwikkelen en inzetten, dragen hier een centrale verantwoordelijkheid.
Maatregelen voor AI-geletterdheid binnen organisaties
Er bestaat geen standaardset aan maatregelen; deze moeten worden afgestemd op de context waarin AI-systemen worden ingezet. Naast technische kennis zijn sociale, ethische en praktische aspecten belangrijk. Organisaties moeten medewerkers trainen in:
- Het interpreteren van AI-output.
- De impact van AI-beslissingen op individuen en de maatschappij.
Factoren die meespelen:
- Risico’s van AI-systemen: Hoe groter het risico, hoe hoger het kennisniveau dat nodig is.
- Betrokken personen: De rol van een medewerker bepaalt welke kennis vereist is.
- Context van gebruik: AI-geletterdheidseisen verschillen per organisatie en afdeling.
- Beschikbare middelen: Grotere organisaties hebben doorgaans meer middelen dan kleinere.
Meerjarig actieplan voor AI-geletterdheid
Een gestructureerd actieplan helpt organisaties naar een volwassen niveau van AI-geletterdheid toe te werken. Dit plan omvat vier stappen:
- Identificeren
- Inventariseer alle AI-systemen binnen de organisatie.
- Breng risico’s, kansen en bestaande beleidsmaatregelen in kaart.
- Voer een nulmeting uit om kennisniveaus vast te stellen.
- Doel bepalen
- Prioriteer AI-risico’s en bepaal welke medewerkers welke kennis nodig hebben.
- Stel concrete en meetbare doelen op basis van de context en risico’s.
- Uitvoeren
- Implementeer trainingen en bewustwordingscampagnes.
- Neem AI-geletterdheid op in governance en beleidsdocumenten.
- Wijs specifieke medewerkers aan voor toezicht (bijv. een AI-officer).
- Evalueren
- Analyseer periodiek de effectiviteit van de maatregelen.
- Pas strategieën aan op basis van evaluaties en nieuwe AI-ontwikkelingen.
- Gebruik enquêtes en audits om voortgang te meten.
AI-geletterdheid is een continu proces, aangezien AI-systemen zich voortdurend ontwikkelen. Daarom moeten organisaties flexibel blijven en hun strategieën aanpassen aan nieuwe risico’s en kansen.
De rol van toezichthouders
De AP ziet AI-geletterdheid als een preventieve maatregel om te voldoen aan wet- en regelgeving, zoals de AI-verordening. Als toezichthouder stimuleert de AP organisaties om zich proactief in te zetten voor AI-geletterdheid door middel van:
- Bewustwordingscampagnes.
- Het delen van good practices.
- Organiseren van bijeenkomsten over AI-geletterdheid.
Conclusie
AI-geletterdheid is cruciaal voor het verantwoord inzetten van AI binnen de samenleving en organisaties. Met de invoering van de AI-verordening in 2025 wordt het een wettelijke verplichting voor AI-aanbieders en gebruiksverantwoordelijken om AI-geletterdheid te waarborgen. Een meerjarig actieplan, met identificatie, doelbepaling, uitvoering en evaluatie, helpt organisaties om een duurzaam AI-geletterdheidsbeleid te ontwikkelen en implementeren.
